Szadź
Szadź (sadź – obie formy są poprawne) jest zjawiskiem atmosferycznym zaliczanym do grupy osadów. Występuje w postaci scalonych ze sobą kryształków lodu, często tworząc na obiektach (najczęściej pionowych) niezwykle ciekawe struktury.
Depozycja szadzi najczęściej wiąże się z wystąpieniem mgły lub niskich chmur warstwowych (stratus) w warunkach ujemnej temperatury powietrza.
Osad powstaje, gdy przechłodzone, wilgotne powietrze napływa na obszar o jeszcze niższej temperaturze. Drobne kropelki wody zawarte w takim powietrzu występują w postaci cieczy przechłodzone (ich temperatura spada poniżej 0°C, jednak nie ulegają zestaleniu) stąd w momencie zetknięcia się z wyeksponowaną powierzchnią napotykanych obiektów (stanowiących przeszkodę) dochodzi do natychmiastowego zamarzania kropel. Osad zaczyna narastać w kierunku, z którego napływa powietrze - po dowietrznej stronie obiektów, najczęściej na ich krawędziach i miejscach ostro zakończonych.
Zdeponowana szadź ma najczęściej formę kryształków lodu, mniej lub bardziej rozdzielonych pęcherzykami powietrza. Ziarna lodowe po scaleniu tworzą igiełkowate struktury, które z kolei są zlepiane między sobą, w wyniku czego powstają charakterystyczne szczotki szadzi (Fot.1.1).
Narastanie szadzi intensyfikowane jest obecnością wiatru. Osad tworzy się również przy bardzo słabym wietrze, a nawet w warunkach ciszy, jeżeli tylko wystąpi odpowiednio niska temperatura, a w powietrzu zawarta jest wystarczająca ilość wilgoci. W zależności od tych warunków, szadź może się różnić w swojej strukturze i cechach.
Rozróżnia się szadź miękką i szadź twardą.
Szadź miękka (ang. soft rime)
jest osadem lekkim, delikatnym o pierzastej strukturze. Łatwo się osypuje. Tworzy się w warunkach bardzo niskiej temperatury (poniżej -8°C) i słabego wiatru (Słownik Meteorologiczny, red. T. Niedźwiedź). Tworzy osad na całej powierzchni receptora. Wyglądem zbliżona do szronu. Zazwyczaj nie stanowi dużego zagrożenia, przeciwnie - podnosi wartość estetyczną zimowego krajobrazu.
Szadź twarda (ang. hard rime)
posiada bardziej trwałą i zwartą, ziarnistą strukturę o dużej przyczepności. Powstaje na powierzchni dowietrznej obiektów w czasie gęstej mgły i temperaturze powietrza od około -8°C do 0°C, przy umiarkowanym i silnym wietrze. Wyglądem zbliżona do gołoledzi (Słownik Meteorologiczny, red. T. Niedźwiedź). Z uwagi na swój ciężar i trwałość może stanowić duże zagrożenie dla obiektów, na których się osadza (Fot.1.2).